ఆర్ధికాభివృద్ధి కొలమానాలు /మాపనలు

ఆర్ధికాభివృద్ధి కొలమానాలు /మాపనలు:

1) GNP: Gross National Product (స్థూల జాతీయ ఉత్పత్తి)

• ఒక సంవత్సర కాలంలో ఒక దేశంలో ఉత్పత్తి అయిన అంతిమ వస్తుసేవల మార్కెట్‌ విలువ. ఇది ప్రస్తుత లేదా మార్కెట్‌ ధరలలో చెప్పబడుతుంది.
• ప్రారంభంలో ఆర్థికాభివృద్ధికి ఈ సూచికను ఉపయోగించారు.

పరిమితులు:

1. GNPలో ధరల పెరుగుదల ప్రభావం పడుతుంది.
2. GNP లో జనాభా పెరుగుదలను పరిగణించరు.
3. పంపిణిని సూచించదు.
4. గుణాత్మక మార్పులు/ నాణ్యతను సూచించదు.

2) వాస్తవ GNP:

• దీనిని సైమన్‌ కుజ్‌నట్స్‌, మీడ్‌, వీనర్‌, ఫ్రాంకెల్‌ సమర్థించారు.
• RGNP ని ఆధార సం॥ లేదా ప్రాతిపదిక.సం॥ర ధరల్లో లెక్కిస్తారు.

RGNP = [నామమాత్రపు GNP/మార్కెట్‌ ధరలలో GNP/ప్రస్తుత ధరలలో GNP / ధరల సూచిక (PI)] X 100

ధరల సూచిక (PI) = (P₁/P₀) X 100

పరిమితులు: 

1. జాతీయ ఆదాయం పెరిగి, జనాభా పెరిగితే తలసరి ఆదాయం తగ్గుతుంది కాబట్టి ఇది ఆర్థికాభివృద్ధిని సూచించదు.
2. ఇది జనాభా పెరుగుదల ప్రభావాన్ని పరిగణించదు.
3. ఉత్పత్తిలో గుణాత్మక మార్పులు తెలుపదు.

3) తలసరి ఆదాయం:

• GNP కంటే ఇది మంచి సూచీ
• జాతీయ ఆదాయాన్ని జనాభా చేత భాగించగా తలసరి ఆదాయం వస్తుంది.

PCI = జాతీయ ఆదాయం / దేశ జనాభా

పరిమితులు:

• ధరలు పెరగడం వల్ల జాతీయ ఆదాయం పెరిగి తలసరి ఆదాయం పెరగవచ్చు. కాబట్టి ఇది నిజమైన ఆభివృద్ధి

4) వాస్తవ తలసరి ఆదాయం:

RPCI = [వాస్తవ జాతీయ ఆదాయం/దేశ జనాభా (or) - నామమాత్రపు తలసరి ఆదాయం/ధరల సూచిక] X 100

పరిమితులు:

1. జాతీయ ఆదాయం, తలసరి ఆదాయం రెండూ ఆదాయ సూచికలే ఇది పంపిణీ యొక్క స్వభావాన్ని సూచించవు.
2. ఉత్పత్తి పెరుగుదలను సూచించును.కానీ, ఆ ఉత్పత్తులు నిత్యవసర వస్తువులు, విలాస వస్తువులను తెలుపదు.
3. వస్తువులలో గుణాత్మక మార్పులను సూచించదు.

• తలసరి ఆదాయం ఒక సగటు సూచిక. ఇది ప్రజల జీవన ప్రమాణాన్ని సంక్షేమాన్ని సూచించదు.

5) తలసరి వినియోగం:

• తలసరి వినియోగ స్థాయి అనేది ఆర్థికాభివృద్ధి, వృద్ధి మాపణులలో ముఖ్యమైనది.
• కొంతమంది ఆర్థికవేత్తలు తలసరి ఆదాయం కంటే తలసరి వినియోగం ఉత్తమ సూచికగా పేర్కొంటారు.
• వ్యక్తిగత ఆదాయ వ్యయాలను సూచించి, ప్రజల వినియోగస్థాయి ద్వారా దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థ స్వరూపాన్ని అంచనా వేయవచ్చు.

6) ఆర్థిక సంక్షేమ కొలమాణం - MEW (Measure of Economic Welfare):

• దీనిని విలియం నర్డ్ వుస్, జేమ్స్ టోనీబ్ రూపొందించారు 
• ఇది సామాజిక సంక్షేమాన్ని గణిస్తుంది.
• మూడు అంశాల ఆధారంగా రూపొందించారు.

1. విద్యా, ఆరోగ్యంపై చేసే ఖర్చు దీనిని మానవ మూలధనంగా పేర్కొన్నారు.
2. మన్నిక గల వినియోగ వస్తువులు, విశ్రాంతి పరిగణలోకి తీసుకున్నారు.
3. పట్టణీకరణ ప్రభావాన్ని తీసుకున్నారు. అనగా పట్టణీకరణ వల్ల అయ్యే ఖర్చును తీసివేసారు.

• దీనిని Sustainable Measure of Economic Welfare (MEW-S) అనవచ్చును 

7) నికర ఆర్థిక సంక్షేమ సూచీ NEWI (Net Economic Welfare Index):

• MEW ని ఆధునికరించి పాల్‌సామ్యుల్‌ సన్‌ రూపొందించారు.
• NEWI = Real GNP + విశ్రాంతి సమయం + మార్కెటేతర కార్యకలాపాలు (గృహణి సేవలు) - పర్యావరణ కాలుష్యానికి అయ్యే ఖర్చు.
• పట్టణీకరణ వల్ల కాలుష్యం ఏర్పడుతుంది. ఇది NEWI తగ్గిస్తుంది.
• పర్యావరణ కాలుష్యాన్ని నియంత్రించడానికి జాతీయ ఆదాయంలో కొంత వాటా కేటాయించాలి. అందుకే దీనిని మినహాయించాలి/తీసివేయాలి.
• Note: అభివృద్ధి చెందిన దేశాలలో ప్రజలు తక్కువ సమయం పనిచేసి ఎక్కువ విశ్రాంతి తీసుకుంటారు. దీనివల్ల జాతీయ ఆదాయం తగ్గిన నికర ఆర్థిక సంక్షేమం పెరుగుతుంది.
• జాతీయ ఆదాయం NEWI ఎక్కువ అర్థవంతమైన సూచీక

8) భౌతిక జీవన ప్రమాణ సూచిక - Physical Quality of Life Index (PQLI):

• దీనిని 1979లో మోరిస్‌ డేవిడ్‌ మోరిస్‌ రూపొందించాడు.
• ఆర్థికాభివృద్ధిని అంచనా వేయడంలో ఆదాయసూచికలపై విమర్శలు రావడం వలన ఆదాయేతర సూచీలను రూపొందించారు.
• ఇది “మిశ్రమసూచి” లేదా “సామాన్య సమీకృత సూచీ” (Simple Component Index)
• 1979లో మోరిస్‌ 23 దేశాలకు PQLI ని లెక్కించి అభివృద్ధిని గణించాడు.
• ఇది 3 అంశాల మిశ్రమ సూచి.

1. ప్రజల ఆయురార్ధం / Life Expectancy at age one (LEI)
2. శిశు మరణాల రేటు / Infant Mortality Rate (IMR)
3. అక్షరాస్యత రేటు / Base Literacy Index (BLI)

అంశం	గరిష్ట Max	కనిష్ట Min	Range
1. LET	77 Yrs	28 Yrs	49
2. IMR ప్రతి 1000 మందికి	229	9	220
3. BLI	100%	0%	100

అంశ సూచి (Component Index)= (వాస్తవ విలువ - కనిష్ట విలువ) / (గరిష్ట విలువ - కనిష్ట విలువ)

• ప్రతి సూచికకు స్కేలుపై 0 నుండి 100 వరకు రేటింగ్‌ ఇస్తారు. 0 అనేది దయనీయమైన పనితీరును సూచిస్తుంది. 100 అనేది అత్యుత్తమ పనితీరుని సూచిస్తుంది.
• Note: సాధారణంగా తక్కువ తలసరి ఆదాయం గల దేశాలలో PQLI విలువ తక్కువగా మరియు ఎక్కువ తలసరి ఆదాయం గల దేశాల్లో PQLI విలువ ఎక్కువగా ఉన్నట్లు నిర్ధారణ జరిగినది.
• అయితే కొన్ని దేశాలలో మాత్రం పై విషయానికి విరుద్ధంగా కనిపించినది.

PQLI లోని లోపాలు :

1. జీవన ప్రమాణస్థాయిని సూచించే ఎన్నో సామాజిక, మానసిక అంశాలలో 3 మాత్రమే తీసుకోవడం సరియైనది కాదు.
2. ఈ సూచీలోని 3 అంశాలు సమాన ప్రాధాన్యత కలిగినవి కావు.అందువల్ల ఈ ౩ అంశాలు తీసుకోవడం సరియైనది కాదు.
3. PQLI లో శిశుమరణాల రేటు, ఆయు: ప్రమాణం ప్రత్యక్షంగానూ, మరియు అక్షరాస్యతలో పరోక్షంగా జనాభాకు సంబంధించినది. ఆర్థిక అంశాలను అసలే పరిగణలోకి తీసుకోలేదని విమర్శ కలదు.

9) సమీకృత అభివృద్ధి సూచిక (Composite Development Index):

• GNP, PCI, NEWI, PQLI లలో అనేక సమస్యలు ఉండడం వల్ల ఆర్థిక అభివృద్ధితో గణనీయమైన సహ సంబంధమైన కొన్ని చలాంకాలను ఎంపిక చేసి సమీకృత అభివృద్ధి సూచికను నిర్మించుటకు ప్రయత్నించారు.
• EE హెగెన్‌ - 11 కొలమానాలు/కారకాలు. డొర్మాల్డ్‌ న్యూరోస్కి - 14 కారకాలు.
• 1970లో UNRISD (United Nations Research Institute on Social Development) 16 సూచికలతో సమీకృత అభివృద్ధి సూచికలను సూచించింది.
• దీనిలో 9 సామాజిక సూచికలు 7 ఆర్థిక సూచికలు తీసుకోవడం జరిగినది.

10) 1995 లింగ సంబంధ అభివృద్ధి సూచిక - GDI (Gender Related Development Index) :

• HDR లో భాగంగానే GDI ని రూపొందిస్తున్నారు.
• HDI లోని అంశాలనే (3) GDI లో తీసుకుంటారు.
• GDI అనేది లింగ సంబంధిత వ్యత్యాసాలు చూపుటకు ఏర్పాటు చేయబడింది.
• GDI లో మహిళలకు సంబంధించిన అంశాలనే పేర్కొంటారు. (స్త్రీల ఆయురార్థం, అక్షరాస్యత, తలసరి ఆదాయం)
• GDI స్కేల్‌ 0-1 మధ్య వుండును.

1. స్త్రీల ఆయు: ప్రమాణం - LEI 
2. స్త్రీల విద్యాస్థాయి - EAI 
3. స్త్రీల జీవన ప్రమాణ స్థాయి - SLI

• GDI = HDI - లింగ సమానత్వం
• GDI < HDI లింగ అసమానత్వం అనగా స్త్రీల  స్థానం తక్కువ ఉన్న సూచిక.

2022 రిపోర్ట్‌:

1. మొత్తం దేశాలు = 188
2. India Rank = 135 (ఐస్‌లాండ్ - మొద‌టి స్థానాన్ని నిలుపుకుంది)

11) స్రీల సాధికారత = GEMI (Gender Empowerment Measurement Index - 1995)

• GEMI స్త్రీల యొక్క ఆర్థిక రాజకీయ కార్యకలాపాలలో పాల్గొనే రేటు ఆధారంగా లెక్కిస్తున్నారు. దీనిలో 3 అంశాలు కలవు.
• a) రాజకీయ భాగస్వామ్యం నిర్ణయాలు తీసుకునే శక్తి - పార్లమెంట్‌, అసెంబ్లీ, చట్టసభలు, స్థానిక సభలలో భాగస్వామ్యం. (కీలక అధికారాలలో స్త్రీల వాటా మరియు శ్రామికులలో స్త్రీల శాతం)
• b) ఆర్థిక భాగస్వామ్యం మరియు నిర్ణయాలు తీసుకునే శక్తి. (కీలక అధికారాలలో స్త్రీల వాటా మరియు శ్రామికులలో స్త్రీల శాతం)
• 1952 - సాధారణ ఎన్నికల్లో లోక్‌సభలో ప్రాతినిథ్యం - 4.4%
• 2009 - 10.4% (59 మంది స్త్రీలు)
• 2014 - 11.3% (61)
• 2016 - 12.5% (66)
• 2022 - 14.86% (81)
• c) ఆర్థిక వనరులపై ఆధిక్యత :
• లింగపరమైన వ్యత్యాసాలు తక్కువ గల దేశం అభివృద్ధి చెందిన దేశంగా భావిస్తారు.
• సమాచార లేమి కారణంగా ఈ మధ్య కాలంలో భారతదేశాన్ని పరిగణలోకి తీసుకోవడం లేదు.
• Note:  ఐస్‌లాండ్, నార్వే, స్వీడన్‌, డెన్మార్క్‌ దేశాలు  స్త్రీలకు పరిపాలనా, రాజకీయ, కార్యకలాపాలలో పాలు  మేలైన అవకాశాలు కల్పిస్తున్నాయి 

12) లింగ అసమానత సూచీక GII (Gender Inequality Index - 2010)

2010 నుండి GDI మరియు GEM లకు బదులుగా GII ప్రవేశపెట్టారు.

ప్రస్తుతం (2022) India Rank124 of 190 Countries (0.629)

మొదట - ఐస్ లాండ్ 

ఆఖరి - ఆఫ్ఘనిస్థాన్

GII విలువను 8 అంశాల ఆధారంగా లెక్కిస్తున్నారు.

1. MMRE - Maternity Mortality Rat (ప్రసూతి మరణాల రేటు)
2. 15-49 సం॥ల మధ్య వయస్కులైన వివాహిత మహిళలల్లో గర్భనిరోధక సాధనాలను వాడే వారి శాతం.
3. మొదటి గర్భాధారణకు ముందుగా కనీసం ఒక్కసారైనా వైద్యున్ని సంప్రదించిన వారిశాతం.
4. కౌమార దశలో సంతానం పొందిన వారి శాతం.
5. శిక్షణ పొందిన వారి వద్ద ప్రసూతి పొందిన వారి శాతం.
6. 25 సం॥ దాటిన మహషిళలల్లో మాధ్యమిక విద్య పూర్తి చేసిన వారి శాతం.
7. శ్రామిక శక్తిలో మహిళల శాతం.
8. పార్లమెంటులో మహిళ సీట్ల శాతం.

GII - అంశాలు/ 5 - సూచికలు :

I. శ్రమ Market - 1) శ్రామికుల Participation

II. సాధికారత - 1) విద్య స్థాయి 2) పార్లమెంటుప్రాతినిధ్యం

III. Reproductivity Health - 1) Adolescent Fertility 2) Maternity Mortality

• GII స్కేలు 0-1 మధ్యన వుంటుంది.

1. GII విలువ ఎక్కువగా వుంటే తక్కువ అభివృద్ధి గల దేశం (చివరి స్థానం)
2. GII విలువ తర్షునా వుంటే ఎక్కువ అభివృద్ధి గల దేశం (మొదటి స్థానం)

13) HPI - I - 1997 (Human Poverty Index):

• UNDI వారు HDI లో భాగంగానే HPI ని ప్రకటిస్తారు.
• HPI యొక్క స్కెలు 0-100 వరకు ఉంటుంది.
• HPI విలువ ఎంత ఎక్కువగా ఉంటే పేదరికం అంత ఎక్కువగా “ఉన్నట్లు అర్ధం.
• HPI విలువ “0” కు దగ్గరగా వుంటే పేదరికం తక్కువగా ఉన్నట్లు భావించాలి. .
• HPI విలువ తక్కువగా వున్న దేశం HPI లో Top Rank లో ఉంటుంది.
• HPI ని 'గణించడానికి తీసుకున్న అంశాలు : 3
• 40 సం॥ వయసులోపు మరణించే వారి జనాభా శాతం.
• వయోజనులలో నిరక్షరాస్యుల శాతం.
• జీవన ప్రమాణం. దీనిని 3 అంశాలతో గణిస్తారు.
• ఎ) మెరుగైన వైద్య సదుపాయాలు లభించని జనాభా శాతం.
• బి) సురక్షిత త్రాగునీరు లభించని జనాభా శాతం.
• సి) 5సం. లోపు పిల్లలలో తక్కువ బరువు కలిగిన పిల్లల శాతం (పౌస్టికాహార లోపం)

14) HPI - II -1998  (Human Poverty Index):

• దీనిని 1998లో ప్రవేశపెట్టారు. దీనిని ప్రత్యక్షంగా అభివృద్ధి చెందిన దేశాలకు ప్రకటిస్తున్నారు.  (HPI-I అనేది అభివృద్ధి చెందుతున్న దేశాలకు వర్తిస్తుంది)
• HPI-I లో తీసుకున్న 3 అంశాలకు అనుబంధంగా 4వ అంశం తీసుకున్నారు. 4వ అంశంగా - దేశ సగటు ఆదాయం కంటే 50% తక్కువ ఆదాయం కలిగిన వారి శాతం.
• i) 60 సం॥లోపు చనిపోయే జనాభా శాతం.
• ii) వయోజనులు విధుల రీత్యా నిరక్షరాస్యత కలిగిన శాతం.
• iii) సంవత్సరం మొత్తం మీద నిరుద్యోగిత శాతం.
• iv) దేశ సగటు ఆదాయం కంటే 50% తక్కువ ఆదాయం కలిగిన జనాభా శాతం.

15) MPI -2010 (Multidimensional Poverty  Index):

• దీనిలో ౩ అంశాలకు సంబంధించిన 10 సూచికలను తీసుకొని దీనిని ప్రకటిస్తున్నారు.
• జీవనస్థాయి - 6 సూచికలు - Assets, Floor, Water, Cooking Fuel, Electricity & Toilets
• విద్య - 2 సూచికలు - 1) Children Enrollment పిల్లల పాఠశాల నమోదు 2) Years of Schooling
• ఆరోగ్యం-2 సూచికలు- 1) Child Mortality శిశుమరణాలు 2) పౌష్టికాహార లభ్యత
• ఈ సూచిని Oxford Poverty and Human Development Initiative of Oxford University మరియు Human Development office of UNDP సంయుక్తంగా 2010లో అభివృద్ధి చేశారు.

MPI Index:

• 1) నైజర్‌
• 2) ఇధియోపియా
• 3) మాలి.
• 4) బుర్మినా ఫాసో
• 5) బురుండి
• నోట్‌ : దీనిలో ఇండియార్యాంక్‌ - 62 (102 దేశాలో in 2022)

16) TAI - 2001 (Technical Achievement Index): 

• దీనిలో ఈ క్రింది అంశాలు ఆధారంగా లెక్కిస్తారు.
• నవకల్పనలు, ఉన్నత సాంకేతిక పరిజ్ఞానం ఉపయోగించుకోవడం, నైపుణ్యాన్ని పెంచుకోవడానికి వీలైన వసతులు కల్పించడం మొ॥నవి.

1. సాంకేతిక పరిజ్ఞానం సృష్టించుట.
2. నవకల్పనలు విస్తరణ చేయుట.
3. సాంకేతిక పరిజ్ఞానం అందరికి అందించాలి.
4. మానవ నైపుణ్యాలు అభివృద్ధి చేయుట.

17) పచ్చదన సూచి (Green Index - G.I.):

• పర్యావరణ సంబంధిత అంశాల ద్వారా ప్రపంచ బ్యాంక్‌ కొనసాగించగలిగే అభివృద్ధిని అంచనా వేయడానికి Green Index ని లెక్కిస్తున్నారు. దీనిని ౩ అంశాల ఆధారంగా లెక్కిస్తారు.
• i) సహజ వనరులు Ex. భూమి, నీరు, ఖనిజ సంపద.
• ii) మానవ వనరులు Ex. విద్యాస్థాయి, నైపుణ్యం మొ॥నవి
• iii) ఉత్పత్తి చేయబడిన సాధనాలు Ex. యంత్రాలు, కర్మాగారాలు, రోడ్లు.

18) SPI (Social Progress Indicator):

• దీనిని 26 అంశాల ఆధారంగా లెక్కిస్తారు.
• మానవ అభివృద్ధిని పెంచేవి అధికంగా (అంశాలు) ఉంటే GPI విలువ పెరుగుతుంది. 
• GDP కి ప్రత్యామ్నాయంగా ఉపయోగిస్తున్నారు.
• 26 అంశాలను 3 విభాగాలుగా వర్గీకరించారు.
• 1) Economic 2) Environment 3) Social 

19) సామాజిక ప్రగతి సూచీక (Genuine Progress Indicator - GPI):

• Social Progressive Imperative అనే సంస్థ రూపొందించింది 
• దీనిని ౩ - అంశాల ఆధారంగా లెక్కిస్తున్నారు.
• i) ఆరోగ్యవంతమైన జీవిత కాలం శ్రేయస్సుకు పునాదులు
• ii) ప్రభుత్వ వస్తువుల లభ్యత అవకాశం
• iii) ప్రైవేటు వస్తువుల విసు గరా ప్రాథమిక అవసరాలు

20) కనీస అవసరాల దృక్పథం (Basic Needs Approach):

• దీనిని ILO అభివృద్ధి చేశారు. దీనిలో 6 అంశాలు ఉన్నాయి 

21) ఆర్థిక అభివృద్ధి సూచీక (Economic Development Index - EDI):

• దీనిని. భారత్‌కు చెందిన NCAEER ( National Council for Applied Economic Research)వారు అభివృద్ధి చేశారు. దీనిలోని అంశాలు - 3
• i) విద్యాస్థాయి సూచిక
• ii) ఆరోగ్యవృద్ధి సూచిక
• iii) తలసరి ఆదాయం

22) ప్రపంచ సంతోష సూచీక 

• భారత స్థానం 136 out of 146 countries (2022 ప్రకారం)

1. Real GDP 
2. సగటు జీవితకాలం
3. సామాజిక మద్ధతు
4. నివాసానికి సంబంధిచిన నిర్ణయాలు తీసుకోవటంలో స్వతంత్ర్యం
5. అవినీతిపై అవగాహన
6. దాతృత్వం వంటి సూచికల ఆధారంగా రూపొందించారు.

కొనసాగించగలిగే అభివృద్ధి (Sustainable Development) :

• దీనిని ప్రపంచ పర్యావరణ అభివృద్ధి కమీషన్‌ “our common future" అనే సెమినార్‌ రిపోర్టులో ఈ పదాన్ని మొదటిసారిగా ఉపయోగించారు.
• భవిష్యత్‌ తరాల, వారి అవసరాలు, సామర్థ్యం దెబ్బతీయకుండా  ప్రస్తుత తరాల వారు అవసరాలను తీర్చుకోవడమే కొనసాగించగలిగే అభివృద్ధి.
• “బ్రంట్‌ లాండ్‌ కమీషన్‌” - 1987 లో నిర్వచించింది.
• కొనసాగించగలిగే అభివృద్ధి అనగా పర్యావరణ వనరులు మరియు పునరావృతం కాని వనరులను సంరక్షించుట.

జీవన నాణ్యత:

• వ్యక్తులకు మెరుగైన ఆరోగ్యము, సంక్షేమము, మౌలిక స్వేచ్చలు, ఎంపిక స్వేచ్చలు, రాజకీయ మరియు పౌరహక్కులను కల్పించుటయే జీవన నాణ్యతగా పేర్కొంటారు.

ఆధునిక ఆర్థిక వృద్ధి (Modern Economic Growth):

• ఆధునిక ఆర్థిక వృద్ధి గ్రంథ రచయిత - సైమన్  కుజ్‌నట్స్‌
• ఇది అభివృద్ధి చెందిన దేశాలకు సంబంధించినది. కుజ్‌నట్స్‌ ఆధునిక అభివృద్ధికి 6 లక్షణాలు  పేర్కొన్నారు. అవి

1) పరిమాణాత్మక అంశాలు - 2

    ఎ) అధిక తలసరి ఉత్పత్తి, వృద్ధి రేటు మరియు జనాభా రేటు

    బి) ఉత్పాదకత పెరుగుట.

2) నిర్మాణాత్మక అంశాలు - 2.

    ఎ) ఎక్కువ స్థాయిలో నిర్మాణాత్మక మార్పులు

    బి) పట్టణీకరణ

3) అంతర్జాతీయ విస్తరణ అంశాలు - 2

    ఎ) అభివృద్ధి చెందిన దేశాల బాహ్య విస్తరణ

    బి) అంతర్జాతీయ వస్తువులు జనాభా మూలధన కదలికలు లేదా గమనశీలత.

సహజ వనరులు :

• ఇవి ప్రకృతి ప్రసాదితాలు - Ex. అడవి సంపద, భూమి, ఖనిజాలు, శీతోష్ణస్థితి 
• సహజవనరుల లభ్యత వలన ఆర్థికాభివృద్ధిని వేగవంతం చేయవచ్చును.
• ఖూ, బ్రిటన్‌లు సహజవనరుల ద్వారా అభివృద్ధి చెందాయి.
• Note: జపాన్‌ సహజ వనరులు లేకపోయినప్పటికీ అభివృద్ధి సాధించింది.
• సహజ వనరుల లభ్యత కంటే వాటి వినియోగం అతి ముఖ్యమైనది.
• మూలధన కల్పన - ఇది అతి ముఖ్యమైనది. ఇది మానవ నిర్మితమైనది.
• మూలధనమే పెట్టుబడిగా మారుతుంది.
• Capital Output Ratio (COR) ఉత్పత్తికి సగటున అవసరమైన మూలధనం.

Keywords: Tspsc economy notes in telugu,tspsc indian economy notes in telugu,group 2 economy notes in telugu,tspsc economy study material in telugu,economy notes,tspsc indian economy notes in telugu,group 2 indian economy notes in telugu,tspsc indian economy study material in telugu,group 2 indian economy study material in telugu