భారతదేశంలో పేదరికం అంచనాలు

Poverty Estimates in India

దేశంలో పేదరికం - అంచనాలు

1. దాదాబాయ్‌ నౌరోజీ

• స్వాతంత్ర్యానికి పూర్వం దాదాబాయ్‌ నౌరోజీ పేదరికం అంచనా వేశారు.
• ఇతని గ్రంథం "Poverty and Unbritish Rule in India"
• ఈ గ్రంథంలో Jail Cost of Living పేరుతో పేదరికంను అంచనా వేసారు. పేదరికాన్ని లెక్కించుటకు జైలు ఖైదీల సగటు ఆహారానికి అయ్యే ఖర్చును ఆధారంగా తీసుకుని లెక్కించుట వలన ఈ పద్ధతిని Jail Cost Method అంటారు.

2, నీలకంఠ రథ్‌ & దందేకర్‌:

• వీరు రచించిన గ్రంథం "Poverty in India"
• ఈ గ్రంథంలో పేదరికాన్ని అంచనా వేశారు.
• వీరు మొదటిసారిగా సగటున ఒక రోజుకు 2,250 కేలరీల శక్తిని ఇచ్చే ఆహారాన్ని ప్రామాణికంగా
• తీసుకుని పేదరికాన్ని అంచనావేశారు.
• వీరు 1960-61 ధరలలో పేదరికాన్ని అంచనా వేశారు. తలసరి నెలసరి వినియోగ వ్యయం MPCE గ్రామాలలో రూ. 15/-లు మరియు పట్టణాలలో రూ. 22.50/-లుగా తీసుకున్నారు. ఈ ప్రకారంగా దేశంలో పేదరికం 41%గా నమోదు అయినది.
• వీరు పేదరికాన్ని తలల లెక్కింపు నిష్పత్తి (Head Count Ratio) పద్ధతిన లెక్కించారు.
• 1962 సంవత్సరంలో నీలకంఠ రథ్‌ & దండేకర్‌ పేదరిక కొలమాన పద్ధతిని ఆమోదించి, ఆహార వినియోగ వ్యయం ఆధారంగా' పేదరికం లెక్కింపు జరిగినది.

3. పి.డి. ఓజా:

• ఇతను 1960-61లో పేదరికాన్ని లెక్కించారు.
• Head Count Ratio (తలల లెక్కింపు నిష్పత్తి) పద్ధతిన, 2250 కేలరీల శక్తిని ప్రామాణికంగా తీసుకుని లెక్కించారు. 
• ఇతని అంచనాల:'ప్రకారం భారతదేశ పేదరికం 44%గా నమోదయినది.

4. మిన్హాస్:

• ఇతని గ్రంథం "Planning and the Poor" అనే గ్రంథంలో గ్రామీణ పేదరికాన్ని అంచనా వేశారు.
• మిన్హాస్ తన గ్రంథంలో 1951 నుండి భారతదేశం ప్రణాళికలను, ప్రణాళికబద్ధ ఆర్థిక వ్యవస్థను అమలు పరుస్తున్నప్పటికీ ప్రణాళిక వ్యూహాలు ఆశించిన స్థాయిలో పేదరికం తగ్గించుటకు సహకరింలేదని వివరించారు.
• ఓజా, బర్దన్‌, చాటియా, మాంటెక్‌సింగ్‌, అహ్లు వాలియా, డకోస్టా మొదలైన ఆర్థికవేత్తలు భాతర దేశంలో పేదరికాన్ని అంచనావేశారు. వీరు పేదరిక్షాన్ని ఆహార కెలరీల ప్రాతిపాదికగా లెక్కించారు. దేశంలో గ్రామీణ ప్రాంతాలలో పేదరికం అధికంగా ఉన్నట్లు పేర్కొన్నారు.
• 5,6 ప్రణాళికల నుండి భారతదేశంలో పేదరిక నిర్మూలనకు ప్రత్యేక పథకాలను అమలు చేయుట ప్రారంభించారు.
• 7వ ఆర్థిక సంఘం ప్రైవేటు వ్యయానికి ప్రభుత్వ వ్యయం చేర్చి వృద్ధి చేసిన పేదరికపు రేఖ (Augmented Poverty Line) అనే భావనను అభివృద్ధి చేసినది.

పేదరికంపై వేసిన కమిటీలు:(Committees on Poverty in India) Committees on Poverty in India

1. డా. వై.కె.అలఘ్‌ కమిటీ - 1977
2. లక్డావాలా కమిటీ - 1993 నివేదిక
3. సురేష్‌ టెండూల్కర్‌ కమిటీ - 2009 నివేదిక
4. N.C. సక్సేనా కమిటి - 2008
5. S.R. హసీం కమిటి - 2010
6. రంగరాజన్‌ కమిటి - 2012

1. డా. వై.కె. అలఘ్‌ కమిటీ: (Y K Alagh Committee on Poverty in Telugu)

• 1977 ఏర్పాటు / ఈ కమిటీ 1977లో నివేదిక సమర్పించింది.
• గ్రామీణ ప్రాంతాలలో 2400 కేలరీల శక్తి.ఇచ్చే ఆహారం, పట్టణ ప్రాంతాలలో 2100 కెలరీల శక్తిని ఇచ్చే ఆహారాన్ని ప్రతిపాదితగా తీసుకుని పేదరికాన్ని లెక్కించాలని సిఫారసు చేసినది.

2. లక్డావాలా కమిటీ: (Lakdawala Committee on Poverty in Telugu)

• ఈ కమిటీని 1989 లో ప్రణాళిక సంఘం నియించినది
• 1998లో నివేదికను సమర్పించారు
• పేదరికంపై వేసిన మొట్టమొదటి కమిటీ

లక్డావాలా కమిటీ సూచనలు (Lakdawala Committee Suggestions on Poverty)

• URP (Uniform Recall Period) పద్దతిని అనుసరించాలని సూచించినది.
• గ్రామీణ ప్రాంతవాసులు ఒక రోజుకి సగటున 2400 కెలరీల శక్తినిచ్చే ఆహారం, పట్టణ ప్రాంత వాసులు
• రోజుకి సగటున 2100 కెలరీల శక్తినిచ్చే ఆహారం ఆధారంగా పేదరికాన్ని లెక్కించారు. ఈ రెండింటిని నెలవారి రూపంలోనికి మార్చాలి.
• HCR (Head Count Ration)పద్దతి ఆధారంగా ఉపయోగించి వివిధ రాష్ట్రాల వారిగా పేదరికాన్ని లెక్కించాలని సూచించారు.
• రాష్ట్రాల వారీగా పేదరికాన్ని లెక్కించాలి
• ఈ కమిటీ రాష్ట్రాల మధ్య ఉండి, ధరల వ్యత్యాసం బట్టి ఆయా రాష్ట్రాలు ప్రత్యేక వినియోగదారుల ధరల సూచి ఆధారంగా పేదరికాన్ని గణించాలని సూచించింది

3. సురేష్‌ టెండుల్కర్‌ కమిటీ: (Suresh Tendulkar Committee on Poverty in Telugu)

• పేదరికపు అంచనా పద్దతిని సమీక్షించేందుకు సురేష్‌ టెండూల్కర్‌ అధ్యక్షతన నిపుణుల కమిటీని 2005 డిసెంబర్‌లో ప్రణాళిక సంఘం నియమించింది.
• ఈ కమిటి 2009లో నివేదిక సమర్పించినది.
• నివేదికలోని ముఖ్యాంశాలు :
• ఎ) NSSO ద్వారా సేకరించిన ప్రైవేటు (గృహ) కుటుంబ వినియోగ వ్యయం ఆధారంగానే పేదరిక అంచనాలు ఆధారపడి ఉండాలి.
• బి) ప్రస్తుతం ఉన్నURP పద్దతికి బదులుగా MRP (Mixed Recall Period) పద్దతిని అనుసరించారు.
• సి) పేదరిక అంచనాలకు కేవలం కెలరీల వినియోగం మాత్రమే ప్రామాణికంగా ఎంచుకోరాదు. దీనికి బదులుగా Cost of Living Index ను ఉపయోగించాలి.
• డి) MRP (Mixed Recall Period) వద్ద్ధతిలో Urban Poverty Basket Line (UPLB) ను ఉపయోగించాలి.
• ఇ) ఈ కమిటీ పేదరికపు గీతను నిర్ణయించుటకు నెలవారి ఆహార వ్యయంతోపాటు అధనంగా ఐదు అంశాలపై వార్షిక సగటు వ్యయాలు కూడా తీసుకోవాలని సూచించినది. ఆ ఐదు అంశాలు
• 1. వస్త్రాలు 2. విద్య 3. సంస్థాగత వైద్యం 4.మన్నికగల వస్తువులు 5. పాదరక్షలు.
• నోట్‌: 2009 డిసెంబర్‌ నుంచి ప్రణాళిక సంఘం లక్టావాలా కొలమాన పద్ధతిని రద్దుచేసి, దాని స్థానంలో సురేష్‌ టెండుల్కర్‌ కొలమాన పద్ధతిని ప్రామాణికంగా పరిగణిస్తున్నట్లు ప్రకటన చేసినది.
• 2009 వరకు యు.ఆర్‌.పి. పద్ధతి ప్రామాణికంగా ఉండేది.

4. N.C.సక్సెనా కమిటి - 2008 డిసెంబర్: (NC Saxena Committee on Poverty in Telugu)

• గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో BPL (Below Poverty Line) కుటుంబాలను గుర్తించేందుకు సరియైన పద్దతిని సూచించడానికి గ్రామీణ అభివృద్ధి మంత్రిత్వ శాఖ 2009 నియమించినది. (BPLసెన్సెస్‌ లెక్కించడానికి; పేదరిక అంచనాలకు కాదు)
• ఈ కమిటీ 2009 ఆగష్టు 21న నివేదిక సమర్పించినది.
• 3 రకాల విధానాలు సూచించారు.

1వ పద్దతి: అటోమెటిక్‌ ఎక్స్‌క్లూజన్‌

ఈ క్రింది కుటుంబాలను బి.పి.ఎల్‌.నుంచి తొలగించాలని సూచించారు.

1. జిల్లా వ్యవసాయ కుటుంబ సగటు కమతానికి రెట్టింపు భూమి ఉన్నవారు (పాక్షికంగా గానీ, సంపూర్ణంగా గానీ నీటి సదుపాయం ఉన్న భూమి రెండు. రెట్లు మరియు సాగునీటి సదుపాయం లేని భూమి మూడురెట్లు ఉన్నవారు.)
2. మూడు లేదా నాలుగు చక్రాల వాహనం గలవారు
3. వ్యవసాయ యంత్రాలు కలిగివున్నవారు (ట్రాక్టర్లు, టిల్లర్లు, హార్వెస్టర్లు మొదలైనవి).
4. నెలకు రూ.10,000/- జీతం పొందే వ్యక్తుల గల కుటుంబాలు (ప్రభుత్వ, ప్రైవేట్ సంస్థలలో మరియు ఎన్‌జీవో మొదలైనవాటిలో)
5. ఆదాయపన్ను చెల్లింపుదారులు
6. ప్రభుత్వ ఉద్యోగం గల కుటుంబాలు
7. ల్యాండ్‌ ఫోన్‌, జనరేటర్‌ సౌకర్యం గల కుటుంబాలు
8. మూడు లేదా అంతకు మించి గదులు కలిగిన పక్కా గృహాలు.
9. కిసాన్‌ క్రెడిట్‌ కార్డు కలిగి రూ.50,000/- అంతకు మించి వ్యవసాయ రుణాలు పొందుటకు అర్హత గల కుటుంబాలు.

2వ పద్దతి: ఆటోమెటిక్‌ ఇన్‌క్లూజన్‌

• కొన్ని రకాల కుటుంబాలను “ఇన్‌క్లూజన్‌” చేయాలని సూచించినది. అనగా వీటిని BPL లో చేర్చాలని సూచించారు.

1. గిరిజన గ్రూపులు
2. మహాదళిత గ్రూపులు (రాష్ట్ర ప్రభుత్వం గుర్తించిన గ్రూపులు కూడా)
3. వికలాంగులు ప్రధాన ఆహార సంపాదకుడిగా ఉన్న కుటుంబాలు
4. కుటుంబ యజమాని ఒంటరి స్త్రీ అయిన కుటుంబాలు
5. మైనర్‌ అయిన వ్యక్తి కుటుంబ యజమానిగా ఉన్న కుటుంబాలు
6. గృహాలు లేని కుటుంబాలు
7. కుటుంబంలోని ఎవరైన ఒక వ్యక్తి కట్టుబానిస గల కుటుంబాలు

3వ పద్దతి:

ఈ పద్ధతిలో రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు అదనముగా నిబంధనలను చేర్చి BPL కుటుంబాలుగా గుర్తించవచ్చును.

5. S.R. హసీం కమిటీ - 2010మే 01 (SR Hashim Committee on Poverty in Telugu)

• పట్టణ ప్రాంతాల్లో BPL కుటుంబాలను గుర్తించేందుకు ఈ కమిటీని ఏర్పాటు చేశారు.
• ఈ కమిటీ కూడా Automatic Exclusion, Automatic Inclusion లను తీసుకోవాలని సూచించింది.
• ఈ కమిటీ మూడు పద్ధతుల విధానాన్నే సూచించినది.

1వ పద్దతీ: అటోమెటిక్‌ ఎక్స్‌క్లూజన్‌

ఈ క్రింది కుటుంబాలను BPLనుంచి తొలగించాలని సూచించారు.

1. ఈ కమిటీ సిఫారసు మేరకు రిఫ్రిజిరేటర్‌, టూవీలర్‌, టెలిఫోన్‌, వాషింగ్‌ మిషన్‌. ఈ నాలుగింటిలో మూడింటిని కలిగి ఉండే కుటుంబాలు.
2. నాలుగు చక్రాల వాహనము, ఏసీ, కంప్యూటర్‌ లేదా ల్యాప్‌టాప్‌ ఇంటర్నెట్‌ సౌకర్యంతో గల ఈ మూడు వస్తువులలో ఏదైనా ఒక వస్తువుగల కుటుంబాలు.
3. నాలుగు లేదా అంతకు మించి గదులు ఉన్న కుటుంబాలు.

2వ పద్దతి: ఆటోమెటిక్‌ ఇన్‌క్లూజన్‌

కొన్ని రకాల కుటుంబాలను “ఇన్‌క్లూజన్‌” చేయాలని సూచించినది. అనగా వీటిని BPL లో చేర్చాలని సూచించారు.

• 1) గృహాలు లేని కుటుంబాలు
• 2) సాంఘిక, వృత్తిపరమైన పేదరిక సమస్యలను ఎదుర్కోనే కుటుంబాలు
• 3) ఒక కుటుంబంలోని సభ్యులు యాచక వృత్తిలో గానీ, రాళ్లు కొట్టుకునే వృత్తిలోగానీ, వీధులు ఊడ్చే వారు గానీ, పారిశుద్ధ్య పనివారు గానీ, దినసరి కూలీలుగా గానీ, పని మనుషులుగా గానీ ఉండే కుటుంబాలు.
• 4) కుటుంబ ప్రధాన పోషకుడిగా ఈ క్రింది వారు గల కుటుంబాలు
• ఎ) ఒంటరి మహిళ బి) వికలాంగులు సి) మైనర్లు డి)తీవ్ర వ్యాధిగ్రస్తులు

3వ పద్దతి :

• పేదరికానికి సంబంధిన ఇతర అంశాలు పరిగణించి BPL కుటుంబాలుగా నిర్ణయించుట.

6. రంగరాజన్‌ కమిటీ (Rangarajan Committee on Poverty)

• ప్రధానమంత్రి సూచనల మేరకు ప్లానింగ్‌ కమీషన్‌ ఈ కమిటీని 2012లో నియమించినది.
• సురేష్‌ టెండుల్కర్‌ సూచనల పేదరిక అంచనాలపై అనేక విమర్శలు రావడంతో రంగరాజన్‌ కమిటీ నియమించారు.
• సురేష్‌ టెండుల్కర్‌ కొలమాన పద్ధతిని సమీక్షించుటకు ఈ కమిటీ (రంగరాజన్‌ కమిటీ)ని ఏర్పాటు చేశారు.

రంగరాజన్‌ కమిటీలోని సభ్యులు (Members in Rangarajan Committee on Poverty in Telugu)

1. ప్రొ|| మహేందర్‌ దేవ్‌ 
2. మహేష్‌ వ్యాస్‌.
3. కె.ఎల్‌. దత్త 
4. కె. సుందరం.

• ఈ కమిటీ సురేష్‌ టెండూల్కర్‌ కొలమాన పద్దతిన పున: సమీక్షించుటకు ఏర్పాటు చేయడం జరిగింది.
• ఈ కమిటీ 2014 జూన్‌లో నివేదిక ఇచ్చినది.
• కుటుంబం చేసే వినియోగ వ్యయం ఆధారంగా పేదరికాన్ని గణిస్తారు.

రంగరాజన్‌ కమిటీ నివేదిక ప్రకారం పేదరిక శాతం ఎక్కువగా గల రాష్ట్రాలు

1. చత్తీస్‌ఘడ్‌ - 47.9%
2. మణిపూర్‌ - 46.7%
3. ఒరిస్సా - 45.9% 
4. మధ్యప్రదేశ్‌ - 443%
5. జార్ఖండ్  - 42.4%

పేదరిక శాతం తక్కువ గల రాష్ట్రాలు

1. గోవా - 6.8% 
2. హిమాచల్‌ ప్రదేశ్‌ - 10.9%

పేదరిక శాతం ఎక్కువ గల కేంద్ర పాలిత ప్రాంతాలు

1. దాద్రానగర్‌హవేలి  
2. దామన్‌దడయ్యూ

పేదరిక శాతం తక్కువ గల కేంద్ర పాలిత ప్రాంతాలు

1. అండమాన్‌ నికోబార్‌ దీవులు 
2. లక్షదీవులు 
3. పుదుచ్చేరి/ పాండిచ్చేరి

• భారతదేశంలో పట్టణ పేదరికం కన్నా గ్రామీణ పేదరికం ఎక్కువ.
• భారత దేశంలో 1973-74 నుండి 2011-12 నాటికి పేదరికం సగానికి ఎక్కువగా తగ్గింది.
• భారతదేశంలో పేదరికంలో తగ్గుదల గ్రామాలలో కంటే పట్టణాలలో ఎక్కువగా తగ్గింది.