కార్ల్ మార్క్స్ వృద్ధి దశలు

అభివృద్ధి దశలు (Stages of Development)

ఈ అభివృద్ధి  దశలను వివరించింది 

• 1. కార్ల్ మార్క్స్ 
• 2. W.W. Rostow
• 3. సైమన్ కుజ్ నట్స్ 

కార్ల్ మార్క్స్ వృద్ధి దశలు

కార్ల్ మార్క్స్ రచించిన గ్రంథాలు 

1) Das Capital (ఈ గ్రంథాన్ని ఏంగిల్స్‌ సహాయంతో రచించారు)

2) Communist Manifesto

• సామ్యవాద ఆర్థిక వ్యవస్థ పితామహుడు - కార్ల్ మార్క్స్
• ఇతను చారిత్రాత్మక దృష్టితో విశ్లేషించాడు.
• ఇతను వర్గ పోరాటం ద్వారా అభివృద్ధి దశలు ఏవిధంగా పరిణామం చెందునో వివరించాడు.
• చివరకు ఈ ఆర్థిక వ్యవస్థ ఎటు వైపు పయనిస్తుందో వివరించాడు.

కార్ల్స్ మార్క్స్ సిద్ధాంతానికి నాలుగు ప్రధాన సూత్రాలు గలవు. అవి

1. గతి తార్మిక భౌతిక వాదము (Dialectical Materialism)
2. మిగులు విలువ సిద్ధాంతం (Theory of Surplus)
3. వర్గ పోరాటం (Class Struggle)
4. శ్రామిక నియంతృత్వము.

ఇతను వృద్ధి దశలను 6 దశలుగా వివరించాడు.

1. ఆదిమ సమాజం (Primitive Communism)
2. బానిస దశ (Slave Society)
3. భూస్వామ్య దశ (Fedalism)
4. పెట్టుబడిదారీ ఆర్థిక వ్యవస్థ (Capitalism)
5. సామ్యవాద దశ (Socialism)
6. కమ్యునిజం (Communism)

1. ఆదిమ సమాజం (Primitive Communism):

• సామాజిక పరిణామాలలో మొదటి దశ
• సమ సమాజం, స్వేచ్చ, ఆర్థిక దోపిడి లేని వ్యవస్థ ఉంటుంది.
• ఉత్పత్తి కారకాలు ఎవరి సొంతం కావు. ఉత్పత్తి కారకాలపై ఎవరికి ఆధిపత్యం ఉండదు.
• అందరూ కలిసి పనిచేస్తారు. అందరూ అవసరాలకై పంచుకుంటారు.
• వీరికి శ్రమ విభజన గురించి తెలియదు.
• సమానత్వాన్ని కలిగి ఉంటారు.
• ఉత్పత్తి కారకాలను సమాజ సంపదగా భావించి, ప్రజలందరు కలిసి, తమకు అవసరమైన వాటిని ఉత్పత్తి చేసి, సమానంగా పంచుకునేవారు.

2. బానిస దశ (Slave Society):

• ఈ దశలో శ్రమ విభజన ఏర్పడుతుంది. ఆర్థిక శక్తి కేంద్రీకరణ ప్రారంభం అవుతుంది.
• ఉత్పత్తి అవసరాల కంటే ఎక్కువగా చేస్తారు. ఈ మిగులు బానిస దశకు కారణం.
• ఈ దశలో దోపిడి చేయు విధానం ప్రారంభం అవుతుంది.
• ఉత్పత్తి సాధనాలు కొందరి వ్యక్తుల చేతిలో కేంద్రీకృతం అవుతాయి.
• మనిషిని మనిషి దోచుకునే ప్రయత్నంలో ఆర్థిక శక్తి కేంద్రీకరణకు దారితీస్తుంది.
• శ్రమ విభజన, పట్టణాభివృద్ధి, వ్యాపారాభివృద్ధి మొదలయినవి ఈ దశలో చేసుకుంటాయి.

3. భూస్వామ్య దశ (Fedalism):

• వ్యవసాయం, చేతి వృత్తులు, చేనేత మొదలైనవి అభివృద్ధి చెందిన కొలది భూస్వామ్య దశ ప్రారంభమవుతుంది.
• ఈ దశలో గ్రామీణ వ్యవస్థ భూస్వాములుగా, రైతాంగంగా చీలిపోవును.
• భూములు అన్ని భూస్వాముల చేతిలో ఉండును,
• రైతులు కష్టించి పనిచేయగా ప్రతిఫలాలు భూస్వామ్యులకు చెందును.
• నూతన సాంకేతిక పద్ధతుల వలన ఉత్పత్తి బాగా పెరుగును.
• నూతన సాంకేతిక పద్ధతుల వలన కొత్త ఉత్పత్తి సంబంధాలు అవసరం అయి భూస్వామ్య వ్యవస్థ బాగా దెబ్బతింటుంది.
• నూతన సాంకేతిక పరిజ్ఞానం భూస్వామ్య వ్యవస్థను దెబ్బతీసి పెట్టుబడిదారి విధానానికి కారణం అవుతుంది.

4. పెట్టుబడిదారి ఆర్థిక వ్యవస్థ (Capitalism):

• ఈ దశను అత్యధికంగా అభివృద్ధి చెందిన దశగా కార్ల్ మార్క్స్ పేర్కొన్నారు.
• ఆర్థిక వ్యవస్థ రెండుగా చీలిపోవును.

1. పెట్టుబడిదారి వర్గం
2. కార్మిక వర్గం

• పారిశ్రామిక విప్లవం వలన శ్రాస్తీయ భావాలు ప్రజలలో వృద్ధి చెందును.
• ఈ దశలో ఉత్పత్తి సాధనాలు పెట్టుబడిదారుల చేతుల్లో ఉండును.
• శ్రామికుడి వద్ద శ్రమశక్తి ఉంటుంది. ఈ శక్తిని పెట్టుబడి దారులు దోచుకుంటారు.
• “చరిత్ర అంటే నిరంతరం రెండు వర్గాల మధ్య పోరాటమే” - కార్ల్ మార్క్స్‌
• “లాభాలు చట్టబద్ధమైన దోపిడి” - కార్ల్స్ మార్క్స్‌
• పెట్టుబడిదారి వ్యవస్థలో నూతన యంత్రాలు ప్రవేశపెట్టడం వలన నిరుద్యోగం పెరుగుతుంది.
• ఈ నిరుద్యోగితనే “Industrial Reserved Army” (పారిశ్రామిక రిజర్వ్‌సేన) అంటారు.
• పెట్టుబడిదారులు అధిక లాభాలను పొందుటకు శ్రామికుల వేతనాలను తగ్గించి శ్రమ దోపిడికి పాల్పడుతారు. దీని వలన వర్గ సంఘర్షణ ఏర్పడుతుంది.
• శ్రామికులు అధికారాన్ని హస్తగతం చేసుకుంటారు. దీనితో పెట్టబడిదారి వ్యవస్థ అంతరించి, సామ్యవాద ఆర్థిక వ్యవస్థ ఏర్పడుతుంది.

5. సామ్యవాద దశ (Socialism) :

• పెట్టుబడిదారి విధానం పరిపక్వమునకు చేరినపుడు శ్రామిక వర్గానికి, పెట్టుబడిదారి వర్గానికి
• వైవిధ్యం ఏర్పడును.
• ప్రజలు సంఘటితం అయి విప్లవం ద్వారా రాజ్యాలపై ఆధిపత్యం వహిస్తారు.
• శ్రామికులు రాజ్యంను నియంత్రించి ఉత్పత్తి సంస్థలను స్వాధీనం చేసుకుంటారు.
• ఈ దశలో ప్రణాళికలు ప్రారంభించబడతాయి.

6. కమ్యూనిజం (Communism):.

• ఈ దశ మొదటిదశ వలె ఉంటుంది.
• ఉత్పత్తి సాధనాలు సమాజపరం అవుతాయి.
• వ్యక్తుల ఆదాయం వారి వారి అవసరాల బట్టి తీరును.
• చివరకు సామ్యవాదం కమ్యూనిజంగా మారును. ఇక్కడ రాజ్యం అంతరించును.
• పూర్తి సమానత్వం సొధించబడుతుంది.
• ప్రపంచంలో పాక్షిక అసమానతలు ఉన్న సామ్యవాదం వరకే రష్యా, చైనా, వియత్నాం, పోలండ్‌
• దేశాలు చేరాయి. పూర్తి స్థాయి సమానత్వాన్ని ఏ దేశం చేరుకోలేదు.
• కార్ల్స్ మార్క్స్‌ ప్రకారం వస్తువు విలువను నిర్ణయించే అంశాలు : 3

1. స్థిరమూలధనం (Constant Capital) = C
2. చరమూలధనం (Variable Capital) = V 
3. మిగులు విలువ (Surplus Value) = S

కార్ల్స్ మార్క్స్‌ భావనలు

పై అంశాల ఆధారంగా 3 భావనలను ప్రతిపాదించెను అవి.

1. శ్రామిక దోపిడి రేటు = S/V = మిగులు విలువ

• శ్రామిక దోపిడి రేటు (S/V) అనేది మిగులు విలువకు, వేతనాలకు గల నిష్పత్తి
• S/V శ్రామికుడు పనిచేసే రోజును రెండు విభాగాలుగా విభజించాడు. ఒక భాగం శ్రామికుడు తన కోసం అంటే తనకు వచ్చే వేతన విలువకై పని చేస్తాడు. మరొక భాగంలో శ్రామికుడు పెట్టుబడిదారుని కోసం పని చేస్తాడు.
• ఒక వేశ S/V విలువ 3/2 కి సమానం అయితే, శ్రామికుడు రోజుకు 10 గంటలు పనిచేస్తే అతడు 4 గంటలు తన కోసం మరియు 6 గంటలు అతనికి ఉపాథి కల్పించిన పెట్టుబడిదారుడి కోసం శ్రమిస్తాడు.
• శ్రామిక దోపిడి రేటుకు సంబంధించిన ఈ నిష్పత్తికి  Marks విశ్లేషణలో ఎంతో ప్రాముఖ్యత ఉన్నది.
• శ్రామిక దోపిడి రేటు = S/V = 6/4 = 3/2
• శ్రామికుడు మొత్తం 10 గంటలు పని చేసాడు. దీనిలో 6 గంటల పని వల్ల పెట్టుబడిదారునికి మిగులు లభించగా, 4 గంటలు తన కోసం పని చేశాడు.

• S →పెట్టుబడిదారునికి లభించే మిగులు విలువ
• V → శ్రామికునికి చెల్లించే వేతనాలు.

2. OCC (Organic Composition of Capital): OCC = C/V

• OCC స్థిర మూల ధనానికి, చర మూలధనానికి మధ్య గల నిష్పత్తి తెలుపుతుంది.
• కాల గమనంలో ఈ నిష్పత్తి పెరగడం ద్వారా నిరుద్యోగిత ప్రబలుతుంది.
• OCC పెరగటం అనేది సాంకేతిక ప్రగతిపై ఆధారపడి ఉంటుంది.
• సాంకేతిక ప్రగతి స్థిర మూలధనాన్ని పెంచుతుంది. అనగా సాంకేతిక ప్రగతి ఉత్పత్తి ప్రక్రియలో శ్రామికుల అవసరాన్ని తగ్గించి, మూలధన పరిమాణాన్ని అధికం చేసి, నిరుద్యోగితను పెంచుతుంది.
• సాంకేతిక ప్రగతి ద్వారా అధిక పెట్టుబడులను యంత్రాలు, ముడిసరుకులపై పెట్టడం వలన మొత్తం పెట్టుబడిలో స్థిరమూలధన నిష్పత్తి (C/C+V) పెరుగుతుంది.
• C → Constant Capital → స్థిర వ్యయం
• V → Variable Capital → చరవ్యయం
• స్థిర మూలధనం లేదా స్థిర వ్యయం (C) మరియు చరమూలధనం లేదా చరవ్యయం (V) మార్పుల వలన OCC లో మార్పు సంభవిస్తుంది. ఈ మార్పులను ఈ క్రింది విధంగా వివరించవచ్చును.
• 1. స్థిర మూలధనం లేదా స్థిర వ్యయం (C) పెరిగితే, OCC పెరుగుతుంది
• 2. స్థిర మూలధనం లేదా స్థిర వ్యయం (C) తగ్గితే OCC తగ్గుతుంది.
• Constant Capital (C) కి మరియు OCC కి మధ్య అనులోమ సంబంధం ఉంటుంది.
• 3. చర మూలధనం లేదా.చర వ్యయం (V) పెరిగితే, OCC తగ్గుతుంది.
• 4. చర మూలధనం లేదా చర వ్యయం (V) తగ్గితే OCC పెరుగుతుంది.
• Variable Capital (V) కి మరియు OCC కి మధ్య విలోమ సంబంధం ఉంటుంది.
• 5. టెక్నాలజీ పెరిగితే OCC కూడా పెరుగుతుంది.
• టెక్నాలజీకి మరియు OCC కి మధ్య అనులోమ సంబంధం ఉంటుంది.
• 6. OCC పెరగడం వలన నిరుద్యోగిత పెరుగుతుంది.
• OCC కి నిరుద్యోగితకు మధ్య అనులోమ సంబంధం ఉంటుంది.

3. లాభాల రేటు = (S/C + V)

• లాభాల రేటు మిగులు విలువకు మరియు స్థిర, చర మూలధన మొత్తాలకు గల నిష్పత్తిని తెలియజేస్తుంది.
• సాంకేతిక ప్రగతి ద్వారా OCC పెరుగుతున్నప్పుడు లాభాల రేటు పడిపోతుందని కార్ల్స్ మార్క్స్‌  భావించాడు.
• నిజానికి కార్ల్స్ మార్క్స్‌ అభిప్రాయంలో దోపిపి రేటు స్థిరంగా ఉండి, OCC పెరుగుతున్నప్పుడు లాభాలా రేటు పడిపోతుంది. దీనితో పెట్టుబడిదారులు .నష్టపోతారు. ఇదే సమయంలో యంత్రాల వినియోగం. పెరిగి నిరుద్యోగిత పెరుగుతుంది. ఈ విధంగా డిమాండ్‌ క్షీణించి, పెట్టుబడిదారి వ్యవస్థ తనంతటతాను సంక్షోభంలో చిక్కుకుంటుంది.

విమర్శ :

1. USSR విచ్చిన్నం అవటం
2. సామ్యవాద ఆర్థిక వ్యవస్థలో సరళత్వం తక్కువ. అందుకే USSR విచ్చిన్నం అయింది.
3. విద్యావంతులయిన/ మేధావి వర్గ శ్రామికులను విస్మరించెను.

II. W.W. Rostow

• ఇతని గ్రంథం - “The Stages of Economic Growth (1960)
• దీనినే "Non-Communist Manifesto Subtitle" తో పిలుస్తున్నారు.
• ఇది కార్ల్‌మార్క్స్‌ సిద్ధాంతానికి ప్రత్యామ్నాయమైనది.

ఇతను '5' దశలను వివరించాడు.

1. సాంప్రదాయ సమాజం (Traditional Society)
2. ఫ్లవన దశకు ముందున్న దశ (Pre-Conditions for Take-Off)
3. ఫ్లవన దశ (Take off Stage)
4. పరిపక్వ దశ (Drive to Maturity Stage)
5. భారీవినియోగ దశ (High Mass Consumption Stage)

1. సాంప్రదాయ సమాజం :

• దీనినే “Pre Industrial Stage" అంటారు.
• ఇది న్యూటన్‌కు పూర్వం ఉన్న వ్యవస్థను తెలుపుతుంది.
• భూస్వామ్య లక్షణాలు, అల్ప అక్షరాస్యత, అల్ప సాంకేతిక పరిజ్ఞానం కలిగిన సమాజం.
• ఈ దశలో 75% వరకు వ్యవసాయంపై ఆధారపడతారు.
• పరిమితమైన ఉత్పత్తి ఫలం ఆధారంగా నిర్మించబడిన సమాజం.
• శ్రమ, సాంద్రత పరిశ్రమలు ఎక్కువగా ఉంటాయి. (అధిక మానవశక్తి (Labour Intencive Method))
• భూమి, రాజకీయ అధికారం గల భూకామందుల చేతిలో ఉంటుంది.
• ప్రజల కనీస వినియోగ అవసరాలకు మించి ఉన్న ఆదాయం విలాస జీవితానికై ఖర్చు చేస్తారు. లేదా అనుత్పాదక అంశాలపై ఖర్చు చేస్తారు. ఉదా: పండుగలు, వివాహాలు.

2. ప్లవన దశకు ముందున్న దశ :

• దీనినే Pre-Conditions for Take-off అంటారు. (Transitional Stage అంటారు.)
• దీనినే “Period of Transition” అని కూడా అంటారు. అనగా సాంప్రదాయ. సమాజం నుండి ఆధునిక శాస్త్రీయ సమాజానికి మారే క్రమం లేదా పారిశ్రామికీకరణ ప్రారంభదశ.
• ఈ దశలో వ్యాపారం, వాణిజ్యం విస్తరిస్తుంది. పెట్టుబడులు పెరుగుతాయి.
• ఆధునిక ఉత్పత్తి పద్ధతులు వస్తాయి.
• ఆర్థిక వనరుల సమీకరణకు బ్యాంకులు నెలకొల్పబడి వృద్ధి చెందుతాయి.
• విద్యా, వైద్య, శ్రాస్త సాంకేతిక ప్రగతి ఏర్పడుతుంది.
• నష్టభయం భరించగలిగిన ఉద్యమ దారులు ఏర్పడుతారు.
• సుమారు 200 సం॥ ఈ మార్పులు జరుగుతాయి.
• ఫ్లవన దశకు కావలసిన అన్ని నిబంధనలు ఏర్పడుతాయి. అంతర్గత బహిర్గత వ్యాపారం విస్తరిస్తుంది.
• ఇంగ్లాండ్‌లో 15-17 శతాబ్దాల సమయంలో ఈ మార్పులు జరిగాయి.

3. పవన దశ (Take-off) :

• ఇది అతి ముఖ్యమైన దశ.
• దేశ అభివృద్ధికి లేదా ఆర్థికాభివృద్ధికి ముఖ్య దశ
• ఆధునిక పారిశ్రామిక రంగం పట్టణాలు విస్తరిస్తుంటాయి.
• నూతన సాంకేతిక పరిజ్ఞానం వృద్ధి చెందును.
• ఆహార మిగులు ఏర్పడి వేగంగా విస్తరించే పరిశ్రమలు ఏర్పడును.
• పొదుపు పెట్టుబడులు 5-10% పెరుగుతాయి.
• ఈ దశను Rostow ఏమని వర్గీకరించాడంటే
• “The Greatest Water Sheds in the Life of Modern Society”
• ఈ దశను చేరిన కొన్ని దేశాలు .

1. బ్రిటన్‌ → 1783-1802
2. USA → 1843-1860
3. జపాన్‌ → 1878-1900
4. రష్యా → 1890-1914
5. చైనా → 1952
6. భారత్‌ → 1952 (రోస్టో అభిప్రాయం ప్రకారం)

• భారతదేశం 1964-65 లో ఫ్లవన దశను దాటి ఉండవచ్చని కొందరూ ఆర్థికవేత్తలు పేర్కొన్నారు. కాని, HDI ప్రకారం 1991 India Takeoff Stage ను చేరింది.

1964-65 సం॥ సమీప కాలంలో వ్యవసాయం, పారిశ్రామిక రంగాల ప్రగతి చాలా పుంజుకున్నాయి. కాబట్టి ప్లవనదశను దాటిందని చెప్పవచ్చు.

4) పరిపక్వ దశకు గమనం (Drive to Maturity Stage)

• దీనినే “Stage of Self Sustained Growth” అంటారు.
• ఆధునిక సాంకేతిక పరిజ్ఞానంను సమర్థవంతంగా వినియోగించుకునే దిశ.
• నూతన పురోగామి రంగాలు సృష్టించబడతాయి.
• జాతీయ ఆదాయంలో నికర పెట్టుబడి 10%ని మించి ఉంటుంది.
• సంపూర్ణ ఉద్యోగిత పొందే దశ
• వ్యాపార చక్రాలు, ద్రవ్యోల్బనం, ప్రతి ద్రవ్యోల్బనం, ఆర్థిక మాంద్యంను తట్టుకునే దశ,
• ఈ దశ చేరిన కొన్ని దేశాలు

1. బ్రిటన్‌ → 1850
2. USA → 1900
3. జర్మనీ → 1910
4. జపాన్‌ → 1940
5. రష్యా → 1950

5) సామూహిక వినియోగ దశ (High Mass Consumption Stage) :

• పూర్తిగా అభివృద్ధి చెందిన దేశాలలో కనిపిస్తుంది.
• పట్టణ జనాభా పెరుగుతుంది.
• మన్నిక గల వినియోగ వస్తువుల ఉత్పత్తి పెరుగుతుంది.
• సంక్షేమం పెరుగుతుంది. సంక్షేమం పంపిణీకి ప్రాధాన్యం ఇస్తారు.
• సాంఘిక భద్రత, సంక్షేమం, సంపూర్ణ ఉద్యోగిత, జీవన ప్రమాణ పెరుగుదల, లింగ వివక్షత తగ్గుదల,
• అధిక ఉత్పత్తి మొ. ప్రధాన లక్షణాలు కనిపిస్తాయి.
• అధిక జీవన ప్రమాణం గల వస్తువుల వినియోగం పెరుగుతుంది.
• ఈ దశను చేరిన దేశాలు

1. USA → 1920
2. UK → 1930
3. జపాన్‌ → 1950

Keywords: Tspsc economy notes in telugu,tspsc indian economy notes in telugu,group 2 economy notes in telugu,tspsc economy study material in telugu,economy notes,tspsc indian economy notes in telugu,group 2 indian economy notes in telugu,tspsc indian economy study material in telugu,group 2 indian economy study material in telugu